رئیس موزه ملی علوم و فناوری ایران روز شنبه 29 آبان‌ماه 1400 در مراسم صد سال موزه در ایران و هفتاد و پنجمین سالگرد تاسیس ایکوم با تأکید بر لزوم تغییر شیوه آموزش در دنیا گفت: با ادامه روند فعلی و تغییر ندادن شیوه‌های آموزش و یادگیری، بقای موزه‌های سنتی امکان‌پذیر نیست و موزه‌های دانشگاهی باید به سمت تبدیل شدن به موزه‌های علوم و فناوری گام بردارند.
به گزارش روابط عمومی موزه ملی علوم و فناوری ایران، دکتر سیف‌اله جلیلی که به عنوان سخنران در مراسم صد سال موزه در ایران و هفتاد و پنجمین سالگرد تاسیس ایکوم با موضوع «موزه‌های دانشگاهی کشور در قرنی که گذشت» سخنرانی می‌کرد گفت: موضوع صحبت من موزه‌های دانشگاهی است که با موزه‌های سنتی که محور و موضوع صحبت‌های سخنرانان قبل بود متفاوت خواهد بود. اگر بخواهیم در مورد موزه‌های دانشگاهی اطلاعات کسب کنیم باید در مورد تاریخ ایجاد دانشگاه‌ها اطلاعات کسب کرد.
وی افزود: اگر به تاریخ دانشگاه‌ها نگاه کنید امروزه بحث این است که کهنسال‌ترین دانشگاه در ایران واقع شده است. به لحاظ تاریخی، قدیمی‌ترین دانشگاه ایران، دانشگاه جندی شاپور است. خوشبختانه در شورای عالی انقلاب فرهنگی به دانشگاه جندی شاپور توجه ویژه‌ای شده است و سایت اصلی این دانشگاه در استان خوزستان قرار دارد و کاوش‌های بسیار جالبی انجام شده است و امید است روزی امکان نشان دادن این کاوش‌ها در اینجا فراهم باشد که مربوط به دوره ساسانیان است.
همچنین در ایران قدیم مدارس قدیمی که به نوعی دانشگاه بودند فعالیت می‌کردند. مدارس نظامیه خواجه نظام‌الملک و همچنین دارالفنون که در سال 1851 میلادی به ابتکار امیرکبیر تأسیس شد یکی از مهم‌ترین مراکز علمی آن زمان محسوب می شد.
جلیلی گفت: نخستین مدرسه کشاورزی 1279 خورشیدی بنام فلاحت مظفری که از سال 1351 بنام دانشکده منابع طبیعی تغییر نام داده شده، یکی از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های ما بوده است و آنچه که به شکل فعلی بنام دانشگاه شروع به فعالیت کرده مربوط به سال 1313 است که قانون تأسیس دانشگاه تهران مصوب شد و تقریباً 100 سال قدمت دارد و بعد از آن دانشگاه‌های دیگر تأسیس شدند.
رئیس موزه ملی علوم و فناوری ایران افزود: طبق آمار، 2569 دانشگاه در ایران در حال حاضر به شکل های مختلفی فعالیت دارند است اما آنچه که مسلم است تعداد دانشگاه‌ها در ایران عدد قابل توجهی است.
وی خاطرنشان کرد: تا قبل از قرن 17، شیوه‌های آموزش در دانشگاه‌ها بر مبانی کتاب و کتابخوانی بود و اساساً یک شخص دائره‌المعارف همه علوم زمان خودش بوده است. درواقع علوم در یک شخص بصورت همگرا جمع شده بود و دانشجو در آن مقطع با مطالعه کتاب‌هایی که در آن زمینه موجود بوده است اطلاعات خود را زیاد می‌کردند و به روش‌های دیگر آموزش خیلی احساس نیاز نمی‌شد.اگر بخواهیم از نظر موزه‌ای به موضوع نگاه کنیم شاید ساختارهای شبیه موزه‌های علوم فعلی حتی تا هزاره‌های اول و دوم پیش از میلاد در منطقه بین‌النهرین در عراق قابل ذکر باشد هرچند سندیت این موضوع قابل تایید نیست.
دکتر جلیلی افزود: نخستین دانشگاه‌ها که به شکل فعلی در اروپا تأسیس شد به قرن 13 برمی گردد که نشان می‌دهد ایران قدیم در زمینه دانشگاه به شکل فعلی حتی نسبت به غرب، تاریخ غنی‌تر و بهتری دارد و جالب اینکه نخستین موزه دانشگاهی به شکل امروزی دقیقا در سال 1683 یعنی قرن 17م میلادی در دانشگاه آکسفورد فعلی که یکی از دانشگاه‌های قدیمی محسوب می‌شود، تحت عنوان موزه هنر و باستان شناسی تاسیس شد. از قرن 17 به بعد نیاز به شیوه‌های جدید آموزش احساس شد و در آنجا مکان‌هایی به اسم تئاترهای علمی و سالنهایی شبیه سالن تئاتر ایجاد شد.
وی یادآور شد: بررسی‌های تاریخی موزه‌های دانشگاهی نشان می‌دهد بیشتر موزه‌های دانشگاهی در حوزه پزشکی بوده است و در رشته های دیگر مثل علوم چیزی به اسم موزه‌های علوم یا دانشگاهی به شکل فعلی وجود نداشت. اولین مراکزی که تحت عنوان موزه‌های دانشگاهی در حیطه علوم و مهندسی از قرن 18 به بعد تشکیل شدند.
اما در ایران، شاید موزه جانورشناسی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران جزء قدیمی‌ترین موزه‌های دانشگاهی بوده است و این موزه در سال 1307 راه اندازی شد و هم اکنون نیز فعال است. موزه دیگری که در سال 1328 تأسیس شد تحت عنوان موزه تاریخ و فرهنگ ایران در دانشگاه تبریز، که یکی از موزه‌های قدیمی و اطلاعات بسیار زیادی در آنجا جمع آوری شده است.
موزه تاریخ طبیعی دانشگاه بوعلی سینا همدان نمونه دیگری از اولین و قدیمی ترین موزه‌های دانشگاهی در ایران است که دارای نمونه‌های بسیار عالی گیاهی، جانوری و طبیعی در آنجا جمع آوری شده است.
دبیر شورای موزه‌های دانشگاهی کشور افزود: تقریباً بیش از 100 سال پیش موزه‌های دانشگاهی در ایران پدیدار شدند. در حال حاضرتعداد موزه‌های دانشگاهی در ایران بسیار زیاد است که می‌توان به دانشگاه ارومیه، دانشگاه تبریز، دانشگاه اردبیل، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه صنعتی شریف … اشاره کرد. تقریبا در همه دانشگاه‌ها به نوعی با عناوین مختلف موزه وجود دارد و در برخی دانشگاه‌ها مثل دانشگاه تهران و دانشگاه شهید بهشتی چندین موزه موجود است که نشان از غنای ایران در این زمینه دارد.
وی تصریح کرد: در موزه ملی علوم و فناوری در دو سه سال اخیر خیلی تلاش کردیم که موزه‌های دانشگاهی را ساماندهی کنیم. توانایی‌ها و پتانسیل‌های زیادی در سطح کشور در موزه های دانشگاهی داریم، که متاسفانه فراموش شده‌اند. از جمله این موزه‌ها که واقعا جای دیدن دارد، موزه دانشگاه شهید چمران است. بسیاری از این موزه‌ها در تلاش برای بقا و وفق دادن با شرایط جاری هستند و خیلی از این‌ها عضو UMAC شده‌اند و تلاش می‌کنند خود را در سطح بین‌الملل ارائه کنند.
جلیلی گفت: ما تلاش کردیم که با گردهم آوردن این مراکز کنارهم، یک پل ارتباطی بین همه برقرار کنیم تا موزه‌های دانشگاهی بتوانند با هم در تماس باشند و از توانایی همدیگر استفاده کنند. برای موزه‌های دانشگاهی هیأت مدیره‌ای تاسیس شد و در حال انجام فعالیت است و در دوران همه گیری کرونا برنامه‌های مختلفی انجام شد.
وی یادآور شد: موزه‌های دانشگاهی با چندین مشکل مواجه هستند و مهم‌ترین آن مشکل هویتی آنهاست و مشخص نیست در دانشگاه در کدام بخش واقع هستند و چه کسی باید از این موزه ها حمایت کند. معمولاً این موزه‌ها توسط فردی در دانشگاه و صرفاً بخاطر عشق و علاقه آن شخص به حیات خود ادامه می‌دهند و نه رئیس دانشگاه از آن حمایت می کند و نه هیچ شخص دیگر و مشکل شناسایی هم دارند در سطح کشور و حتی استان شناخته شده نیستند. همچنین یکی از مهم‌ترین مشکلات این موزه‌ها، منابع مالی آنهاست و دانشگاه‌ها معمولاً این مراکز را در اولویت آخر قرار می‌دهند و نیروهای این موزه‌ها نیز کم است بطوری که اکثرا با یک نفر اداره می شوند و بعضا همان یک نفر با مشکل پرداخت حقوق نیز مواجه هستند.
رئیس موزه ملی علوم و فناوری ایران افزود: مهم‌ترین نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که اساساً شیوه‌های آموزش به طور کلی متحول شده است. نه تنها در مدارس، در دانشگاه‌ها نیز تغییر کرده است. اگر موزه‌های دانشگاهی و حتی موزه‌های سنتی که به لحاظ تاریخی حائز اهمیت هستند به شکل فعلی ادامه دهند همه محکوم هستند که مثل برخی موزه‌های دانشگاهی در جایی با یک فرد اداره شوند و هیچ کمکی به ترویج علم و اطلاعات علمی نکنند. نه تنها موزه‌های دانشگاهی باید با شیوه های جدید خود را هماهنگ کنند بلکه حتی موزه‌های سنتی نیز این مسیر را باید طی کنند.
بایستی با شرایط فعلی وفق پیدا کرد و شیوه‌های جدید را پذیرا باشیم و باتوجه به شیوه‌های جدید تنها راه ما در مورد موزه‌های دانشگاهی این است که این مراکز باید به سمت تشکیل موزه‌های علوم و فناوری بروند. چرا که موزه‌های علوم و فناوری با شیوه‌ها و امکانات جدید آموزش می‌دهند و قادر به بقا و زیست در دنیای فعلی هستند.
دیدگاهتان را بنویسید